De overheden in Friesland hebben een afwegingskader opgesteld voor Liander, waarmee de netbeheerder kan bepalen welke netuitbreidingen in de provincie de meeste prioriteit hebben. De Friese overheden deden dit op verzoek van Liander zelf. Het is volgens de netbeheerder en de regio een eerste stap in de richting van meer regie en prioritering vanuit de regionale overheid.
Liander heeft in Friesland en de Noordoostpolder te maken met congestie en voor beide gebieden staan daarom een groot aantal netuitbreidingen op de planning. In totaal gaat het om 37 projecten die zijn gebundeld in het netuitbreidingsprogramma Lelie. Het totale programma hoopt Liander eind 2025 afgerond te hebben, maar de vraag waar de netbeheerder zich voor geplaatst ziet is in welke volgorde de verschillende deelprojecten het beste uitgevoerd kunnen worden. Van een aantal projecten ligt de planning al vast “vanwege technische afhankelijkheden”, maar voor 22 projecten moet Liander zelf bepalen welke de meeste haast hebben.
Om die keuze onderbouwd te kunnen maken, heeft Liander aan de lokale en regionale overheden in de RES-regio Friesland gevraagd om een advies uit te brengen over prioritering van de projecten. Dat heeft nu geleid tot een “afwegingskader”, opgesteld door de provincie Friesland, de Friese gemeenten met uitzondering van de gemeente Zuidwest-Friesland, en het waterschap Friesland. Het advies is aan Liander uitgebracht namens de RES-regio Friesland, waarin deze overheden samenwerken.
Drie stappen
Het afwegingskader bevat drie stappen. De eerste stap maakt onderscheid tussen teruglevering van elektriciteit aan het net door productie-installaties en levering van elektriciteit aan verbruikers. Levering van stroom heeft wat de Friese overheden betreft altijd voorrang op teruglevering.
In de tweede stap wordt gekeken naar de “maatschappelijke impact” van projecten. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om het aantal woningen, instellingen en bedrijven dat kan worden aangesloten dankzij een netuitbreiding en de werkgelegenheid die daarmee gecreëerd wordt. “Netverzwaringsprojecten die het snelst een grote positieve maatschappelijk impact realiseren krijgen voorrang”, aldus de RES-regio Friesland.
Hoe Liander met behulp van de verschillende variabelen precies moet bepalen hoe groot de maatschappelijke impact van een netuitbreidingsproject is, wordt uit het afwegingskader overigens niet helemaal duidelijk. “Daar gaan we nog naar kijken”, zegt Liander-woordvoerder Peter Hofland. “We hebben het afwegingskader nu gekregen en op basis daarvan gaan we naar die tweeëntwintig projecten kijken. We verwachten in april concrete keuzes gemaakt te hebben over de prioritering.”
Het derde criterium is de geografische samenhang van projecten. De projecten in het programma Lelie zijn door Liander verdeeld over drie deelgebieden. De drie deelgebieden zullen worden aanbesteed aan drie verschillende aannemers die gelijktijdig aan de slag gaan, en het afwegingskader zal binnen deze deelgebieden moeten zorgen voor de prioritering van individuele projecten.
Aansluitingen en netuitbreidingen
Door de grote werkdruk bestaat bij netbeheerders al langer behoefte aan meer regie vanuit de overheid op welke investeringen zij voorrang moeten geven. Op het niveau van individuele aansluitingen werken netbeheerders vooralsnog volgens het principe first come first served, en wettelijk gezien lijkt het ook lastig om hier verandering in te brengen. Maar op het niveau van netuitbreidingen en -verzwaringen, waarmee extra transportcapaciteit voor een heel gebied wordt gecreëerd, is er waarschijnlijk wel ruimte voor overheden om bepaalde projecten prioriteit te geven boven andere, bijvoorbeeld omdat zij meer maatschappelijke waarde hebben.
De provincies willen op dit punt graag de regie nemen en in samenspraak met gemeenten en de regionale netbeheerders keuzes maken over welke netuitbreidingen de meeste toegevoegde waarde hebben en als eerste uitgevoerd moeten worden. Het afwegingskader van de Friese overheden is een eerste stap in deze richting, zeggen Liander en de RES-regio Friesland, maar formeel is het nog altijd niet meer dan een advies. “De volgorde van uitvoering van Lelie-projecten blijft de verantwoordelijkheid van Liander”, stelt de netbeheerder.
De projecten in het netuitbreidingsprogramma zijn verdeeld over drie deelgebieden (paars, roze en blauw). Elk deelgebied wordt als geheel aanbesteed, en de prioritering vindt dus plaats op het niveau van de deelgebieden.(Kaart: Liander)
Bron: Energeia, 30 maart 2022