Vier grote partijen maken vaart om heel Nederland van glasvezel te voorzien. KPN is zelfs bereid om zijn draad te leggen waar anderen dat al gedaan hebben. Kapitaalvernietiging of greep naar de macht op de glasvezelmarkt?
In het kort
- De aanleg van glasvezel in Nederland gaat nu in hoog tempo, mogelijk miljoenen huishoudens krijgen meerdere netten.
- Dat lijkt kapitaalvernietiging: het terugverdienen van de aanleg wordt op die manier onmogelijk.
- In de race om de netwerken is het de vraag welke partij als eerste zijn knopen telt.
Hij denkt er niet over om op glasvezel over te stappen. ‘Zo lang dit allemaal werkt ga ik niks veranderen’, zegt Ahmet Kirlangicli, gebarend naar de kassa in zijn winkel voor automaterialen. Zoals veel Amsterdammers heeft hij vast internet via de kabel van Ziggo, want dat was tot voor kort in grote delen van de hoofdstad het enige alternatief voor de langzamere koperdraad van KPN.
Inmiddels valt hier steeds vaker wél wat te kiezen. Open Dutch Fiber legt in meerdere stadsdelen glasvezel aan, zo ook in Westerpark. Bij heel wat voordeuren steken blauwe draden boven de stoep uit. Hier is het glasvezel langs de huizen gelegd, maar nog niet doorgetrokken tot de meterkasten.
Glasvezelaanbieders zijn lang met een grote boog om de hoofdstad heen gelopen. Om hier de infrastructuur aan te leggen voor supersnel internet moeten drukke wijken op de schop. Maar de goudkoorts op de glasvezelmarkt is zo hoog opgelopen dat glasvezelaanbieders zich nu zelfs in dit hoofdpijngebied wagen.
Wat heet. Marktleider KPN is vast van plan de hele stad van glasvezel te voorzien. Zelfs de wijken waar al glasvezel van ODF ligt. Hier hebben de bewoners straks mogelijk keuze uit twee glasvezelverbindingen én de kabel.
‘Oei’, zegt Kirlangicli, bij het vooruitzicht dat de straat straks mogelijk wéér opengaat. ‘Nog een keer allemaal viezigheid in mijn winkel.’ En wat hem betreft dus voor niks. Want overstappen op een andere telecomaanbieder voelt voor hem, zoals voor velen, als vragen om problemen.
Aanleg glasvezel peperduur
De aanleg van glasvezel is peperduur en er zijn veel internetklanten nodig om die investering terug te verdienen. Het over elkaar heen leggen van internetkabels lijkt vanuit zakelijk oogpunt dan ook niet logisch. En toch is Amsterdam lang niet de enige plek in Nederland waar dit te gebeuren staat.
Inmiddels is langs 6,1 miljoen van de in totaal 8 miljoen adressen in Nederland een glasdraad getrokken. Door KPN en ODF vooral in de steden, en door Delta Fiber en Glaspoort (een joint venture van KPN en APG) in de dorpen en het buitengebied.
Naarmate Nederland meer verglaasd raakt, komen de bedrijven elkaar steeds vaker tegen. De neiging om gebieden te claimen (‘handdoekjes leggen’, wordt het in de sector genoemd) of dus zelfs over elkaar heen glasvezel aan te leggen – in telecomjargon overbouw – neemt toe.
Met name het risico van overbouw staat sinds dit voorjaar prominent op de agenda van de sector. Marco Visser, ceo van Delta Fiber, waarschuwde onlangs op een congres van Telecompaper dat de huidige uitrolplannen van de glasvezelbedrijven optellen tot ruim 10 miljoen adressen, terwijl er in heel Nederland maar 8 miljoen zijn. Met name KPN heeft laten weten 80% van Nederland te verglazen, desnoods over het glasvezelnet van een ander bedrijf heen. Dat zou betekenen dat er straks 2 miljoen adressen zijn met twee glasvezeldraden, naast de kabel van Ziggo.
‘In het grootste deel van Nederland kan drie netwerken naast elkaar niet uit. Er is geen enkel land in de wereld dat drie netwerken bovenop elkaar legt’
Albert Vergeer, coo van Delta Fiber, zegt: ‘In het grootste deel van Nederland kan drie netwerken naast elkaar niet uit. Er is geen enkel land in de wereld dat drie netwerken bovenop elkaar legt.’ De partij die als tweede glasvezel aanlegt komt waarschijnlijk niet verder dan een bezettingsgraad van 30% waar 40 tot 50% het minimum is om de investering terug te kunnen verdienen.
Twee keer glasvezel aanleggen zorgt ook voor meer overlast en milieuschade. Niet doen dus, vindt Delta. Het is ook niet nodig. Delta stelt zijn glasvezelnetwerk graag open voor KPN.
Kapitaalvernietiging
De analisten van het onafhankelijk researchbureau the Idea! Hebben onlangs in een rapport uitgerekend dat het aanleggen van glasvezel waar al een ander glasvezelnet ligt eigenlijk kapitaalvernietiging is. ‘Als alle plannen worden uitgevoerd zijn er straks gemiddeld 2,2 breedbandnetwerken per adres’, zegt analist Henk Slotboom. ‘In de meeste gevallen zal slechts een van deze netwerken actief gebruikt worden. De eindgebruiker zit niet te wachten op drie sprietjes, maar op aanbiedingen van dienstverleners.’
Maar KPN zit anders in de wedstrijd dan zijn concurrenten. KPN-ceo Joost Farwerck vertelde op het eerdergenoemde congres van Telecompaper dat het in het DNA zit van KPN om zijn eigen infrastructuur aan te leggen. Het bedrijf heeft een lange terugverdientermijn, anders dan ODF en Delta die eigendom zijn van private equity-investeerders. Het bedrijf vervangt bovendien zijn landelijk dekkende kopernet door glasvezel. Alleen voor de 20% van de Nederlandse adressen waar KPN geen glasvezel aanlegt is het bedrijf eventueel bereid gebruik te maken van het netwerk van de andere partijen.
‘Liever uitrollen dan huren’
KPN is het niet eens met de strekking van het rapport van the Idea! ‘Het vervangen van het kopernetwerk door glasvezel creëert voor KPN veel waarde en is in lijn met onze strategie’, zegt een woordvoerder. ‘Daarbij is zelf uitrollen voor KPN veel aantrekkelijker dan het huren van lijnen van derden.’
Floris van den Broek, ceo van ODF, begrijpt de drang van KPN om zo veel mogelijk met eigen infrastructuur te werken niet helemaal. Hij spreekt van ‘een emotionele beslissing’. ‘Het is niet zo dat iets op je eigen balans zetten beter is dan huren. Voor je businesscase hoef je het niet te doen.’
‘In de energiesector is het heel gewoon: meerdere dienstverleners die gebruik maken van één netwerk. KPN is welkom.’
ODF verkoopt – anders dan KPN – geen internet- en telefoondiensten aan consumenten. Het bedrijf legt alleen een glasvezelnetwerk aan met de bedoeling dat te verhuren aan andere internetdienstverleners. T-Mobile is tot nu toe hoofdhuurder, maar KPN is net zo goed welkom. Van den Broek: ‘In de energiesector is het heel gewoon: meerdere dienstverleners die gebruik maken van één netwerk.’
Opmaat tot consolidatie
Er zijn ook kenners van de sector die de opstelling van KPN zien als een opmaat tot een consolidatie van de glasvezelsector. Taco Jelgersma, adviseur en ondernemer in de telecomsector, schat in dat ODF het moeilijk gaat krijgen als noch KPN noch Ziggo gebruik maakt van het ODF-netwerk. Mede onder druk van de inmiddels fors gestegen rente – die de aanleg steeds duurder maakt – zouden de private equity investeerders achter ODF kunnen besluiten om het glasvezelnet dan maar te verkopen aan KPN.
Jelgersma sluit niet uit dat KPN zijn concurrenten met overbouw angst aan wil jagen. Hij ziet twee logische consolidatieslagen: KPN neemt ODF over, en Ziggo koopt Delta. Delta heeft een sterke aanwezigheid in Zeeland en het Westland, juist de regio’s waar Ziggo zwak is. Het risico van consolidatie is dat de ontluikende concurrentie op de glasvezelmarkt weer de kop wordt ingedrukt. ‘Er ontstaan in dat geval weer twee landelijke netwerken, met op elk netwerk een dominante aanbieder, KPN en Ziggo.’ Precies zoals het was in het koper- en kabeltijdperk van de afgelopen jaren.
Diepe zakken
Toch hoeft het zo niet te gaan. ‘Het klopt dat KPN met die overbouw druk zet op ODF en Delta’, zegt analist Henk Slotboom. ‘Maar je blaast KKR en EQT niet zomaar weg. Dat zijn partijen met diepe zakken.’ KKR en Deutsche Telekom Capital Partners zijn de investeerders achter ODF, Delta is in handen van het Zweedse EQT en het Amerikaanse Stonepeak.
Van den Broek van ODF houdt de mogelijkheid open van voortschrijdend inzicht bij KPN. ‘Het lijkt een logische strategie: al het koper vervangen door glas. Maar dat is het niet. In ODF-gebieden moeten de koperklanten van KPN dan langer wachten op glas.’ Hij gaat ervan uit dat KPN toch op grotere schaal gebruik zal maken van het glas van de andere partijen. ‘KPN heeft ook gewoon aandeelhouders, en die willen rendement zien.’
Bron: FD, 27 juli 2023