’Stralingszieken’ blij: uitspraak van rechter over 5G-zendmast doorbraak

Een gerechtelijke uitspraak geeft tegenstanders van zendmasten nieuwe hoop. De rechter bepaalde in Gelderland dat een zendmast voor mobiele communicatie zoals 4G en 5G niet zomaar mag worden geplaatst zonder te kijken naar bezwaren over gezondheidsrisico’s.

Hoewel de overgrote meerderheid van Nederland er zich niets bij kan voorstellen, beweert een kleine groep mensen ernstige klachten te krijgen van elektromagnetische velden. Zo ook een vrouw in het Gelderse Haarlo. Daar wilde de gemeente een nieuwe zendmast toestaan. De rechter heeft nu besloten dat de gemeente Berkelland haar situatie moet meewegen, omdat ook ver onder de stralingsnormen ’niet uitgesloten’ is dat ze gezondheidsrisico’s loopt.

Hoge blootstelling
„Geweldig nieuws”, reageert Wilma de Jong. Zij stelt onder meer hoofdpijn, duizeligheid, slaapproblemen en afasie-achtige klachten te krijgen bij hoge blootstelling. „Ik kreeg woordvindproblemen. Wilde het ene woord zeggen, en het andere kwam eruit. Mensen proberen al tientallen jaren aandacht te vragen voor gezondheidsklachten onder de huidige limieten, maar steeds werd dat weggewuifd. Dit is een doorbraak.”

Binnen de gemeenschap van ’elektrohypersensitieven’ wordt het besluit van de rechter bejubeld. Er gaan stemmen op voor nieuwe en gezamenlijke rechtszaken.

“Er zijn nieuwe ontwikkelingen en inzichten”
Zien we hier een koerswijziging in de rechtspraak? Ja, zeggen drie hoogleraren bestuursrecht en omgevingsrecht. „Dat komt vooral door nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen. Waar voorheen werd gezegd dat er geen gezondheidsrisico’s lijken te zijn, zegt men nu: je kunt het niet helemaal uitsluiten”, zegt professor Chris Backes (Universiteit Utrecht). Op basis van ’voortschrijdend wetenschappelijk inzicht’ veegde de rechter een belangrijk advies uit 2009 van tafel.

Belanghebbende zijn moeilijk
Of de zendmast in Gelderland er wel of niet komt, moet nog blijken. De zaak moet nog inhoudelijk worden bekeken. Maar daarbij is De Jong nu officieel ’belanghebbende’. „Het is de afgelopen jaren in de jurisprudentie steeds moeilijker geworden om belanghebbende te zijn. Dat is in stapjes ingeperkt”, zegt prof. Backes. Zo werd het criterium ’gevolgen van enige betekenis’ geïntroduceerd, vertelt professor Hanna Tolsma (Rijksuniversiteit Groningen). Je moet dus echt iets in de melk te brokkelen hebben. „Voor zover mij bekend is dit de eerste uitspraak waarin een rechtbank tot dit oordeel komt bij iemand op 650 meter van een zendmast.”

„Er bestaan onbegrepen klachten. Veel mensen zullen denken: waar hebben we het over? Maar er zijn nieuwe ontwikkelingen en inzichten, en hoewel er nog geen causaal verband aannemelijk is gemaakt tussen straling en allerlei aandoeningen, is er in toenemende mate twijfel”, zegt hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring (Rijksuniversiteit Groningen). „Ik vind de redenering van de rechter overtuigend. Als je al niet belanghebbende bent, kan ik me trouwens voorstellen dat je daar moedeloos van wordt.”

Zucht naar erkenning
Precies dat is wat er jarenlang gebeurde, klinkt het onder stralingsactivisten. Zij zien dit als een overwinning in hun zucht naar erkenning. Maar zien hoogleraren ook kansen in nieuwe, vergelijkbare zaken? „Dat valt nog te bezien. Hoewel de redenering van de rechtbank begrijpelijk is, is die juridisch niet dwingend. Pas als de Afdeling bestuursrechtspraak deze nieuwe lijn bevestigt, kunnen andere rechtbanken er ook niet omheen”, zegt professor Backes.

„Maar de veel belangrijkere tweede vraag is: wat zijn de normen voor zendmasten? Kijken rechters daar ook kritischer dan voorheen naar?” Dat inhoudelijke besluit kan alle kanten op, zeggen de professoren. De rechtbank heeft alleen gezegd hoe het zit met de belanghebbendheid en is aan de inhoud niet toegekomen. Maar verwacht kan worden dat rechtbanken nu vaker iets van de inhoud gaan vinden en daar kritischer naar gaan kijken, stelt prof. Bröring. „Voor telecombedrijven, financiers en overheden heeft dit meer impact dan je denkt. Die zitten hier niet op te wachten.”

Financier KPN en de gemeente Berkelland zeggen het vonnis te bestuderen. De gemeente beraadt zich op volgende stappen.

Bron: Telegraaf, 31 december 2020