Gemeenten en brancheorganisaties manen de Tweede Kamer de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (WGIW) snel aan te nemen. Ze noemen het wetsvoorstel “een randvoorwaarde voor de realisatie van de warmtetransitie”. De Kamer debatteert er woensdag over.
De oproep staat in een brief aan de leden van de Tweede Kamer, ondertekend door de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), woningcorporatiekoepel Aedes en brancheverenigingen Netbeheer Nederland, Bouwend Nederland en de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE).
“Met deze wet kunnen we de betaalbaarheid voor onze inwoners, maatschappelijke instellingen en bedrijven borgen. Zonder deze wet is de warmtetransitie veel duurder. Zowel voor de maatschappij als geheel als voor individuele inwoners”, aldus de organisaties. “Wij roepen u daarom op om in te stemmen met dit wetsvoorstel.”
Aanwijsbevoegdheid
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 de eerste anderhalf miljoen gebouwen moet zijn verduurzaamd, en dat een half miljoen extra warmtenetaansluitingen moet zijn gerealiseerd. De WGIW verplicht gemeenten tot het opstellen van een warmteprogramma, waarin ze inzichtelijk maken welke gebieden op welke termijn van het aardgas af gaan en wat de mogelijke alternatieven zijn voor de warmtevoorziening, bijvoorbeeld een warmtenet of warmtepompen.
Gemeenten krijgen een aanwijsbevoegdheid, waarmee ze onder bepaalde voorwaarden een einddatum kunnen instellen voor de aardgaslevering in een bepaalde wijk. Volgens de organisaties is deze bevoegdheid noodzakelijk “als slotstuk van het proces”, omdat het duidelijkheid en investeringszekerheid biedt aan bewoners en uitvoerende partners als woningcorporaties, warmtebedrijven, bouw- en installatiebedrijven en netbeheerders.
Zonder deze stok achter de deur zouden bewoners vooralsnog kunnen vasthouden aan hun aardgasaansluiting. Als dat er in een wijk te veel zijn, gaat dat in de eerste plaats ten koste van de rendabiliteit van een eventueel warmtenet. Daarnaast moeten netbeheerders dan een gasnet in stand houden voor een beperkt aantal aansluitingen, of zelfs een vernieuwd gasnet in de grond leggen naast een warmtenet. Dit laatste zou alleen al leiden tot €1 mrd tot €5 mrd aan extra kosten tot 2050, schat Netbeheer Nederland.
Eigendomsrecht
Eind december schreef demissionair minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken en Koninksrijksrelaties, CDA) ook al dat de ervaringen in de pilotwijken van het Programma Aardgasvrije Wijken laten zien dat het “vrijwel onmogelijk” is om zonder aanwijsbevoegdheid alle bewoners binnen een gebied van het aardgas te halen.
Uit die brief van De Jonge, met antwoorden op Kamervragen, bleek dat de BBB, de PVV en de VVD zich zorgen maken over de botsing tussen het eigendomsrecht en de gemeentelijke aanwijsbevoegdheid in de WGIW. Volgens De Jonge is een inperking van het eigendomsrecht hier toegestaan, omdat het een algemeen belang dient, namelijk het tegengaan van klimaatverandering. Hoe groot de zorgen van de drie formerende partijen zijn blijkt woensdag, wanneer de Tweede Kamer debatteert over het wetsvoorstel.
De vijf organisaties benadrukken in hun brief dat gemeenten deze bevoegdheid alleen kunnen inzetten als het alternatief betaalbaar en haalbaar is voor alle gebouweigenaren. “Te allen tijde houdt een gebouweigenaar keuzevrijheid voor een eigen duurzaam alternatief.”
Woonlastenneutraliteit
Andere partijen, waaronder ChristenUnie, D66, CDA en SGP, stelden vooral vragen aan De Jonge over de kosten voor woningeigenaren en het borgen van woonlastenneutraliteit, het idee dat investeringen in de verduurzaming van een woning worden gecompenseerd door een besparing op de energierekening.
Minister De Jonge wilde hier geen garantie op geven. Onder meer omdat een garantie voor individuele woningeigenaren zou kunnen bijten met het sturen op de laagste systeemkosten, en daarmee een prikkel zou wegnemen om te komen tot de meest kostenefficiënte keuzes.
Volgens de vijf organisaties is de WGIW juist onontbeerlijk om te komen tot een betaalbare warmtetransitie, omdat de wet zal helpen warmtenetten van de grond te krijgen op plekken waar deze de goedkoopste optie zijn. “Onafhankelijk worden van aardgas blijft niet voorbehouden aan huishoudens of bedrijven die de investeringskosten voor een elektrische warmtepomp kunnen dragen.”
Bijkomend voordeel is dat in deze wijken dan het elektriciteitsnet wordt ontlast, omdat huishoudens hier niet inzetten op warmtepompen, leest de brief. “De ontwikkeling van warmtenetten draagt zo direct bij aan het tegengaan van netcongestie.”
Bron: Energeia, 25 maart 2024